Επαναπατριζόμενα έργα θρησκευτικής τέχνης - Σελίδα 3

   Το 1988 η έμπορος έργων τέχνης Peg Goldberg αγόρασε τέσσερα τεμάχια ψηφιδωτών από το ναό της Παναγίας Κανακαριάς του 6ου αιώνα από τον Dikmen προς ένα εκατομμύριο δολάρια με τον σκοπό να τα μεταπωλήσει για είκοσι εκατομμύρια. Όταν έγινε προσφορά στο Paul Getty Museum η Επιμελήτρια των Συλλογών ενημέρωσε τις Κυπριακές Αρχές οι οποίες μαζί με την Εκκλησία της Κύπρου κατέφυγαν στην αμερικανική δικαιοσύνη για τον επαναπατρισμό των ψηφιδωτών. Το Δικαστήριο της Ινδιανάπολης κατεδίκασε την Goldberg και τα ψηφιδωτά επέστρεψαν στην Κύπρο με λαμπρές δοξολογίες το 1991. 
Το 1995 έγινε γνωστό ότι ζεύγος Ολλανδών επιχειρούσε να πωλήσει τέσσερις εικόνες από το ναό του Αρχαγγέλου Μιχαήλ Αντιφωνητή. Πρόκειται για τις εικόνες του Ευαγγελιστών Ιωάννη και Μάρκου και των Αποστόλων Πέτρου και Παύλου από τη Μεγάλη Δέηση του εικονοστασίου του ναού που χρονολογούνται στα μέσα του 16ου αιώνα. Δυστυχώς το 1997 με τη λήξη της αγωγής το δικαστήριο αθώωσε τους δύο Ολλανδούς γιατί έκρινε ότι αγόρασαν τις εν λόγω εικόνες καλή τη πίστη.
 Ο θόρυβος της ολλανδικής δίκης οδήγησε στην επιστροφή, από ανώνυμο Ολλανδό συλλέκτη, στις Κυπριακές Αρχές στις 8 Σεπτεμβρίου 1997, μιας εικόνας του 16ου αιώνα με τον Αρχάγγελο Μιχαήλ μεταξύ αγίων Ευδοκίας και Μαρίνας, που προέρχεται από το ναό του Αγίου Ιωάννη    του Θεολόγου στην Πλατανιστάσα και η οποία τον Ιούλιο του 1974 βρισκόταν στην Μητρόπολη Κερύνειας.
Την ίδια χρονιά εντοπίστηκε αναποδογυρισμένη στο έδαφος στην αυλή του Κumarcilar Chan, στην κατεχόμενη Λευκωσία, η εικόνα της Παναγίας Βλαχερνίτισσας,  που χρονολογείται στις αρχές του 18ου αιώνα. Η εικόνα, που χρησιμοποιείτο πιθανότατα ως Ουρανία αγίας Τράπεζας, μεταφέρθηκε στις Ελεύθερες περιοχές της νήσου χάρη στην ιδιωτική πρωτοβουλία σε συντονισμό με τις μυστικές υπηρεσίες της Δημοκρατίας.

            Το 1997 ο Ολλανδός έμπορος τέχνης Van Rijn σε διαδοχικές συναντήσεις του με την επίτιμο Υποπρόξενο της Κύπρου στην Ολλανδία, κ. Τασούλλα Γεωργίου Χατζητοφή την ενημέρωσε για την ύπαρξη ενός ψηφιδωτού με τον Απόστολο Θαδδαίο σε μετάλλιο του 6ου αιώνα από το ναό της Παναγίας Κανακαριάς και 32 τεμαχίων τοιχογραφιών από το ναό του Αρχαγγέλου Μιχαήλ Αντιφωνητή στην Καλογραία του 16ου αιώνα. Σύμφωνα με τον Ολλανδό αντικέρ τα έργα αυτά βρίσκονταν στην κατοχή Γερμανών και Αυστριακών συλλεκτών και θα κανόνιζε να τους συγκεντρώσει στο Μόναχο για να τα αγοράσει εκ μέρους της Κυπριακής Δημοκρατίας. Η Εκκλησία της Κύπρου ενέκρινε την αγορά των έργων αυτών με την ελπίδα ότι θα οδηγούσε στην ανεύρεση ενός μεγαλυτέρου αριθμού κλαπέντων αντικειμένων. Η «εξαγορά» των τεμαχισμένων θησαυρών έγινε σε τράπεζα του Ρόττερνταμ για 124 χιλιάδες δολάρια (500,000 ολλανδικά φιορίνια), αφού προηγήθηκε η γνωμοδότηση του κ. Αθ. Παπαγεωργίου για τη γνησιότητα των έργων. Τα τεμάχια των τοιχογραφιών και του ψηφιδωτού με τον Απόστολο Ματθαίο μετά από έκθεση στην Ολλανδία επεστράφησαν στην Κύπρο το Δεκέμβριο του 1997.
            Τον Δεκέμβριο του 1997  υπό την απειλή δικαστικής αγωγής ο Έλληνας έμπορος τέχνης Γιάννης Πετσόπουλος στο Λονδίνο που κατείχε παράνομα την εικόνα του αγίου Ιωάννη του Προδρόμου του 15ου αιώνα από το ναό της Αγίας Παρασκευής, στο χωριό Παλαιόσοφος της  Κερύνειας αναγκάστηκε να την αποστείλει στην Κύπρο.
            Στις 14 Σεπτεμβρίου 1998 με πρωτοβουλία του υπουργού Πολιτισμού της Ελλάδος κ. Ευάγγελου Βενιζέλου επαναπατρίστηκε η εικόνα της Ένθρονης Βρεφοκρατούσας από το ναό του Αρχαγγέλου Μιχαήλ Αντιφωνητή στην  Καλογραία που χρονολογείται περί τα τέλη του 15ου αιώνα.   Η εικόνα αγοράστηκε από τον Περβανά, Έλληνα μόνιμο κάτοικο Ελβετίας από τον Έλληνα έμπορο τέχνης Γιάννη Πετσόπουλο στο Λονδίνο. Στην κατοχή του Περβανά πιθανολογείται ότι ευρίσκεται και η εικόνα του Παντοκράτορα από το ίδιο εικονοστάσιο.
            Το θόρυβο που προκάλεσε ο επαναπατρισμός από την Αθήνα της Βρεφοκρατούσας από τον Αντιφωνητή ακολούθησε η παράδοση στον Αρχιεπίσκοπο Χρυσόστομο την 1η Μαρτίου 1999 τεμαχίου τοιχογραφίας από τον Αντιφωνητή εκ μέρους της συλλέκτριας Μαριάννας Λάτση. Το τεμάχιο που τοποθετήθηκε από τη συλλέκτρια σε ειδικό πλαίσιο από πλέξιγκλας απεικονίζει κεφάλι Αγγέλου που αποτοιχίστηκε από τη σύνθεση της Δευτέρας Παρουσίας και χρονολογείται στα τέλη του 15ου αιώνα. Πρόκειται για χαρακτηριστικό παράδειγμα της προτίμησης των συλλεκτών στις μεμονωμένες μορφές και την έκθεση τους σε ειδικά πλαίσια ως προσωπογραφίες.